To pytanie ma charakter raczej retoryczny, bowiem graniczy z niemożliwością to, by ktoś nie natknął się na lokowanie produktu w naszym kraju – chyba że totalnie nie korzysta z jakichkolwiek mediów.
Tak – product placement jest w Polsce legalny, ale jego stosowanie obwarowane jest szeregiem wymagań wynikających z przepisów krajowych oraz unijnych. Główne regulacje zawiera:
Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jednolity: Dz.U. 2022 poz. 1722 ze zm.), w szczególności art. 17 i 17a,
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE (AVMSD) o audiowizualnych usługach medialnych.
➡️
Kluczowe warunki, które musi spełniać legalne lokowanie produktu:
Oznaczenie obecności – audycja zawierająca lokowanie produktu musi być wyraźnie oznaczona – np. planszą „Audycja zawiera lokowanie produktu” na początku i na końcu programu. Brak oznaczenia stanowi naruszenie prawa.
Zakaz nadmiernej ekspozycji – obecność produktu nie może dominować nad treścią. Lokowanie nie może zmieniać charakteru audycji w kierunku reklamy.
Zakaz bezpośredniego zachęcania do zakupu – product placement nie może zawierać tzw. „call to action” – np. „kup teraz”, „wejdź na stronę”, „zamów w aplikacji”.
Branże zakazane lub ograniczone – nie wolno lokować: wyrobów tytoniowych, leków dostępnych wyłącznie na receptę, suplementów diety, usług medycznych. Ograniczenia dotyczą też np. alkoholu – możliwe jest tylko lokowanie piwa, pod ściśle określonymi warunkami.
Zakaz w niektórych typach audycji – lokowanie produktu jest niedopuszczalne w serwisach informacyjnych, programach publicystycznych i audycjach dla dzieci.
Producent lub reklamodawca, który chce zrealizować lokowanie produktu w audycji lub filmie, musi uwzględnić nie tylko kwestie estetyczne i marketingowe, ale też formalne, a często skonsultować działania z prawnikiem lub specjalistą ds. zgodności.
Mechanizm działania i cele product placementu
Lokowanie produktu to nie tylko sposób na „pokazanie logo” w tle sceny.
To narzędzie budowania asocjacji marki z określonym stylem życia, wartościami lub emocjami. Kluczowy jest kontekst, w jakim pojawia się produkt – i kto go używa.
➡️
Główne cele lokowania:
Budowa rozpoznawalności marki – szczególnie przy wejściu na rynek lub zmianie pozycjonowania.
Pozycjonowanie poprzez kontekst – np. marka luksusowa pokazana w filmie o stylu życia klasy premium.
Zwiększenie zaufania do produktu – bohater korzystający z danego rozwiązania wpływa na odbiorcę bardziej niż klasyczna reklama.
Dotarcie do grup trudnych do zainteresowania reklamą tradycyjną – np. młodszych widzów korzystających z VOD bez bloków reklamowych.
Lokowanie może działać równie skutecznie w kontencie online, np. w formie sponsorowanych odcinków na YouTube, współpracy z twórcami podcastów, czy długofalowych integracji produktowych w serialach internetowych. Pod warunkiem, że jest nienachalne, wiarygodne i dobrze dopasowane do narracji.
Podkreślmy jednocześnie, czym lokowanie produktu nie jest – a nie jest nim przerwa na reklamę w trakcie odcinka, filmu na YouTube czy audycji. Jeżeli reklama nie jest automatycznie, płynnie wkomponowana w treść, a raczej stopuje ją na chwilę, by mieć chwilę dla siebie – jest to wówczas przerywnik reklamowy (tu na przykładzie jednego z materiałów Kacpra Pitali - które, swoją drogą, bardzo polecam).
💡
Zwróćmy też uwagę, że przecież bohaterowie filmów i seriali mogliby korzystać równie dobrze z wymyślonych marek, co z prawdziwych. W końcu w "Gwiezdnych wojnach" nie ma żadnego product placementu (przynajmniej jeśli chodzi o świat przedstawiony - bo z marką jest związany jeden zabawny przykład placementu, o czym za chwilę), a Ellen Ripley z "Obcego" wcale nie sięga po Coca-Colę, mimo że mogłaby. W kinie ma taki zabieg za zadanie stworzyć unikalny świat, zupełnie oderwany od tego, co widzimy na co dzień. Jednak gdy mamy do czynienia z bardziej przyziemnymi produkcjami, np. telenowelami, korzystanie z tych samych produktów przez postaci, z jakich korzystamy też my, nadaje im wiarygodności. Jeśli ulubiona postać z sitcomu, np. Joey Tribbiani z "Przyjaciół", pije jakiś napój, podświadomie możemy po niego również sięgnąć - z czystej sympatii.
Najciekawsze przykłady product placementu
Jeśli robimy lokowanie produktu, musimy zadbać o to, by wpisywało się w narrację programu na tyle naturalnie, że dla odbiorcy komunikaty są trudne do odróżnienia od scenariusza, co przy dobrze zachowanych granicach prawnych staje się przewagą tej formy promocji.
Herbata Minutka w serialu “Ranczo”, Tymbark w “Rodzinka.pl” – marka pojawiała się w wielu odcinkach, czasem w tle, czasem na pierwszym planie. Zapisała się na stałe w świadomości odbiorców. Na poniższym screenie parzy ją sobie ksiądz Maciej. Podobnie było z sokiem marki Tymbark w serialu Rodzinka.pl.
Aston Martin, BMW oraz Omega w serii filmów o Jamesie Bondzie – w latach 90. BMW zastąpiło klasycznego Astona Martina w kilku częściach filmów o agencie 007. W „GoldenEye” (1995) Bond jeździł modelem Z3 – jego premiera rynkowa nastąpiła tuż po premierze filmu, a zainteresowanie autem przerosło oczekiwania producenta. Lokowanie było fabularne, ale zgodne z wizerunkiem postaci – technologicznie zaawansowane, eleganckie, nieoczywiste. Potem wrócono do Astona Martina, który jest jednak symbolem Bonda, podobnie jak zegarki Omega.
Ray-Ban – „Top Gun” (1986) – po premierze filmu sprzedaż okularów Ray-Ban Aviator wzrosła o kilkaset procent. Marka nie była przedstawiona wprost, ale silnie związana z ikoną – pilotem Maverickiem granym przez Toma Cruise’a. To przykład lokowania, które stało się definicją „stylu”.
FedEx, Wilson – „Cast Away” (2000) – w filmie Roberta Zemeckisa marka FedEx była integralnym elementem narracji. Tom Hanks grał pracownika firmy kurierskiej, a cała historia jego przetrwania na bezludnej wyspie zaczyna się i kończy z przesyłkami tej firmy. Lokowanie było dogłębne, ale nie promowało konkretnej usługi – raczej wpisywało markę w opowieść o niezawodności i wytrwałości. Tak samo było z piłką marki Wilson, która stała się towarzyszem Hanksa.
Apple w produkcjach serialowych – urządzenia Apple (MacBooki, iPhone’y, iPady) pojawiają się w dziesiątkach seriali – od „House of Cards” (na zdjęciu; 2013) po „Ted Lasso” (2020). Co ciekawe, Apple nie płaci za lokowanie – warunkiem jest natomiast pozytywna rola bohatera. Antagoniści nigdy nie korzystają z urządzeń Apple. To strategia, która subtelnie wzmacnia wizerunek marki jako nowoczesnej i godnej zaufania.
Coca-Cola w “Stranger Things” (2016) – puszka Coli “wystąpiła” w serialu Netflixa, wpisując się naturalnie w narrację odcinka. Mogła to być dowolna inna puszka aluminiowa, ale ważne, że puszka – więc dla widza nie ma znaczenia, jaka to marka, co nie zmienia faktu, że właśnie Cola zapisze się w podświadomości.
Piwo Cerveza Cristal w “Gwiezdnych wojnach” (1977) – „Moc jest z piwem Cristal” (hiszp.:
La Fuerza está con Cerveza Cristal) to seria reklam telewizyjnych przygotowanych dla marki Cristal (należącej do Compañía de las Cervecerías Unidas – CCU), emitowanych w Chile w grudniu 2003 roku podczas emisji filmów z serii Gwiezdne wojny w telewizji Canal 13. Co najśmieszniejsze – dosłownie edytowano kilka scen w filmie tak, że wygląda to, jakby postaci (np. grany przez Aleca Guinnessa Obi-Wan Kenobi) sięgały po piwo Cerveza Cristal, a potem wracały do swoich zajęć! Można to obejrzeć pod
tym linkiem.
Różne marki w filmach z serii “Powrót do przyszłości” (1985-1990) – trylogia Zemeckisa jest istną kopalnią lokowania produktu. I to nienachalnego: są wplecione w filmy tak, że zupełnie się tego nie zauważa, gdyż w tamtych czasach były widoczne na każdym kroku. Każdy miał budzik marki Panasonic czy pił Diet Pepsi, nosił buty marki Converse albo Nike. Oczywiście sztandarowy przykład to legendarny samochód marki DeLorean, a product placement wystąpił też w przypadku jego opon – Goodyear.
Product placement wykorzystano i niejako skarykaturyzowano w filmie Petera Weira
"Truman Show" (1998), którego tytułowy bohater był nieświadomym niczego uczestnikiem programu telewizyjnego, nadawanego 24/7, w związku z czym audycję wykorzystywano do nieustannego lokowania produktów.
💡
Czy wiesz, że…? Jednym z najstarszych przykładów lokowania produktu są batoniki marki Hershey’s, ulokowane w filmie “Wings” z 1927 roku. Inny przykład to marka
Red Crown Gasoline w “Garażu” z 1920 z Busterem Keatonem.
Czy kreatywny product placement może być skuteczniejszy niż zwykła reklama?
W wielu przypadkach – tak. W przeciwieństwie do klasycznej reklamy, lokowanie produktu nie przerywa odbioru treści. Dobrze zaprojektowane lokowanie:
☑️ Zwiększa ekspozycję bez irytacji widza.
☑️ Łączy markę z emocjami płynącymi z historii lub postaci.
☑️ Pozwala na szerszy kontekst niż klasyczny 15–30-sekundowy spot.
Jednak skuteczność zależy od naturalności i dopasowania. Gdy lokowanie jest nachalne, nielogiczne lub jawnie promocyjne, efekt może być odwrotny do zamierzonego. Przykładem są nieudane integracje produktowe, które burzą immersję widza – np. gdy bohater filmu zatrzymuje akcję, by opisać zalety batonika czy konta bankowego.
Product placement sprawdza się szczególnie dobrze w treściach, w których reklama tradycyjna jest niedostępna lub mniej skuteczna – np. w serwisach VOD, długich formatach online, grach wideo, podcastach lub transmisjach live.
Podsumowanie artykułu
Product placement to jedno z najbardziej elastycznych i długofalowo skutecznych narzędzi współczesnej komunikacji marketingowej. Dobrze osadzony w kontekście fabularnym i zgodny z regulacjami prawnymi może stanowić wartość zarówno dla marki, jak i odbiorcy. Pozwala budować narrację, której nie da się odtworzyć w tradycyjnym spocie – bo zamiast mówić, pokazuje.
W Polsce jego stosowanie wymaga oznaczenia i przestrzegania określonych ograniczeń, ale kreatywność marketerów i rozwój mediów sprawiają, że możliwości jego zastosowania rosną. Najlepsze przykłady z historii – zarówno polskie, jak i zagraniczne – pokazują, że to narzędzie, które nie tylko sprzedaje, ale też zapisuje się w kulturze masowej.
➡️
Przeczytaj także:
Reklama porównawcza: czym jest, czy jest dozwolona w Polsce?
Cena wskaźnikiem jakości: dlaczego klienci czasem wolą droższe
5 psychologicznych trików, które zwiększą skuteczność działań online